Edda

Edda terimi, 13. yüzyılda yazıya geçirilmiş ve derlenmiş iki İzlandaca el yazmasını tanımlamak için kullanılır. Bu iki el yazması, İskandinavların ve proto-Cermen kabilelerin dini, kozmogonisi ve tarihiyle bağlantılı İskandinav mitolojisinin ve skaldik şiirinin esas kaynağıdır. The Prose Edda (Nesir Edda) ya da Younger Edda (Genç Edda) yaklaşık 1220'li yıllara aittir ve İzlandalı şair ve tarihçi olan Snorri Sturluson tarafından derlenmiştir. The Poetic (Şiirsel) ya da Elder Edda (Yaşlı Edda), bilinmeyen bir yazar tarafından yaklaşık 1270 yıllarında yazılmıştır.

Edda Etimolojisi

Snorri Sturluson'un eseri, Edda olarak adlandırılan eserin iki el yazmasından ilkiydi ancak araştırmacılar bunun tam olarak nasıl ulaştığından şüpheliler. Snorri, bizzat bu ismi kendisi vermedi. "Edda" terimi, Snorri'nin Edda çalışmasının kopyasını içinde barındıran 14. yüzyılın başlarında çıkan Codex Upsaliensis isimli bir makalede, farklı bir yazar tarafından Snori'nin çalışmasına atfedilmiştir. The Poetry of the Old Northern Tongue'da Gudbrand Vigfusson, Codex Upsaliensis'i şu şekilde anlatıyor: "Snorri Sturluson'un belli bir düzene göre bir araya getirdiği kitap, Edda olarak adlandırılmaktadır. Bu düzen ilk olarak Æsir ve Gylfi ile bağıntılıdır." Şimdiye denk saptanan Edda kelimesinin ilk kullanımı, Snorri tarafından yazılan Lay of Righ (Háttatal) adlı şiirindedir. Bu şiirde, "Edda" kelimesi "büyük büyükanne”yi ifade etmek için kullanılmıştır. Çoklu teoriler var olsa da bu terimin Snorri'nin el yazısıyla ilişkili olabileceği öne sürülebilir çünkü büyük büyükanne gibi bir kelime eski bilgi ve bilgeliğin genişliğini taşır. Bilim insanları tarafından daha yaygın ve kabul görmüş bir diğer teori ise "Edda" kelimesinin Snorri'nin büyüdüğü İzlanda'nın Oddi Şehri'nin ismiyle iltisaklı olduğudur.

Bu makale Gorgon Dergisi tarafından çevrilmiştir

Gorgon Dergisi

Kültür, Tarih ve Araştırma Dergisi

Bu makale Ancient History Encylopedia’nın izniyle Gorgon Dergisi tarafından yeniden yayımlanmıştır. Türkiye’nin kültür platformu olan Gorgon Dergisi, sosyal bilimler alanında özgün ve nitelikli yazılara üç ayda bir çıkan e-dergisinde ve internet sitesinde yer vermektedir.

GORGON'U KEŞFEDİN

Nesir Edda

Snorri Sturluson'un Edda'sı, daha sonra zor aliterasyonlu nesirine ve sembolizmine düzyazı açıklamalarının eklenmesinden mütevellit Nesir Edda olarak anıldı. Öyle görünüyor ki, Snorri el yazması metni, skaldik şiir üzerine bir ders kitabı olarak tasarlamış. Bununla birlikte, en çok da mitolojileri, kahramanlıkları ve savaşları anlatan şarkıları ve şiirleri beğeni toplamıştır. Snorri'nin nesiri, eski saray şiir tarzlarını yansıtıyordu ve diğer şairler arasında hatrı sayılır bir konumdaydı. Gelecek kuşak şairler tarafından belki de erişelemeyen bir konumdaydı; çünkü birçok kişi tarafından fazlasıyla şifreli ve zor olarak kabul edilmişti.

Snorri'nin Edda'sı daha sonraları, "Genç Edda" olarak anılmaya başlandı, çünkü kaynağı eskilere dayanıyordu. Bu kaynağın ne olduğu yorumlardan ibarettir. Bazı araştırmacılar, Snorri'nin büyük ölçüde duyduğu folklorik sözlü geleneklere dayandığını düşünürken; bazı araştırmacılar da onun eski bir Edda'yı kullandığını düşünüyor. Ancak uzmanlar, Snorri'nin metindeki çoğu detayı kendisinin eklediği konusunda ortak kanıda. Sonuç itibarıyla o okuyuculara, zaman zaman Hıristiyan etkisini ortaya koyan İskandinav mitolojisinin özenle hazırlanmış bir versiyonunu sunmaktadır.

Nesir Edda'nın İçeriği

• Önsöz: Snorri, Adem ile Havva, Tufan ve Nuh'un Gemisi'nin hikâyeleri ile yaratılışın İncil versiyonunu hesaba katarak Hıristiyan etkisini ortaya koymaktadır.
• Gylfaginning (Gylfi'nin Aldanışı): Eski kaynaklar arasında belki de en sahicisi bu kitap; İskandinav kozmosunun kökeni ve ortaya çıkacak kaosu açıklayan Odinik şiirlere benzeyen mitolojik bir öyküdür.
• Skáldskaparmál (Ozanların Şairliği): Bu metin, İskandinav tanrılarının mitolojik hikâyeleriyle devam eder ancak söyleve skaldik şiir üzerine eğitsel açıklamalar getirir.
• Háttatal: Kral Hákon'u ve onun güçlü kayınpederi olan Skúli Bárdsson'u öven üç ayrı şarkı içerir. Snorri, okurun anlamlandırma zorluğunu hafifletmek için kıt'alar arasına yorum ve tanımlar eklemiştir.

Sponsorship Message

The Poetic Edda: A Study Guide

Book by Noah Tetzner

Journey to the mythic worlds of the medieval Norse and discover the timeless legends that still live within us! The Poetic Edda: A Study is a new book that tells of Norse gods and their human heroes as presented in the original medieval sources. Learn More

Nesir Edda'da Şiir

Nesir Edda'nın ilk kitabındaki (Gylfaginning), aşağıdaki alıntı, Şiirsel (Poetic) ve Nesir Edda (Prose Edda)'yı birbirine bağlar. Alıntıda Snorri, İskandinav kozmosunun mitolojik yaratılışını ve yıkımını detaylandırdan Şiirsel Edda'nın en ünlü şiiri olan Völuspá'nın 3. kıt'asına atıfta bulunuyor. Nesir Edda'daki bu hikâye, doğunun bilge ve kurnaz liderlerini araştırmak için seyahat eden İskandinav Kralı Gylfi hakkındadır. Kral, liderlere birçok soru soran yaşlı bir adam, Gangleri [merak eden] gibi davranır.

Gangleri: "Başlangıç neydi, nasıl başladı, ondan önce ne vardı?" dedi.

Hárr: "Völuspá'da anlatıldığı gibi" diyerek cevap verdi.

Evvela eski çağlarda | Henüz hiçbir şey olmadığında:

Ne kum ne deniz | Ne de soğuk akarsu dalgaları;

Ne dünya vardı | Ne Cennetten gökyüzü,

Bir Derin Boşluk | Ama hiç çimen yoktu.

(Gylfaginning: Bölüm IV)

Yaşlı Edda'nın Ortaya Çıkışı

1643 yılında, İskandinav edebiyatı üzerine sayısız eser çalışan saygın bir İzlandalı koleksiyoncu olan Piskopos Brynjólfur Sveinsson, daha eski bir el yazısının kopyasını edindi. Hiçbir araştırmacı onun nereden geldiğini ya da orijinal ismi olup olmadığını bilmemesine rağmen yeni keşfedilen bu kısa ve detaylı özetin Snorri'nin Edda'sıyla bazı ortak kökenleri olduğu aşikardı. Piskopos bu el yazmasını rahip ve yazar Saemundur Sigfússon'a (1056-1153) dayandırmış ve Saemundur'un Edda'sı olarak adlandırmış olsa da günümüzde araştırmacılar bunun yanlış olduğunu kabul etmişlerdir. Yazarı veya derleyeni hâlâ bilinmemektedir. Ancak Piskopos Brynjólfur eserin Yaşlı Edda (Elder Edda) olduğuna inanıyordu. Tamamen nesir şeklinde yazılı olan Yaşlı Edda, daha sonra onu Snorri'nin nesirinden ayırmak için Şiirsel Edda olarak adlandırılmıştır.

1622 yılında, Piskopos Brynjólfur, önemli edebi koleksiyonlarının çoğunu yeni Kraliyet Kütüphanesi'ne yerleştirmek için Danimarka Kralı III. Frederick'e verdi. Şiirsel Edda da bunların arasındaydı. Kitap, Codex Regius (Kralın veya Kraliyet Kitabı) olarak bilinir ve Danimarka'da, 1971'de İzlanda'ya geri dönünceye değin burada muhafaza edilmiştir.

Codex Regius, başka yerde bulunamayan eski efsaneleri ve kahramanlık hikâyelerini değerli içeren bir eserdir. Codex Regius'un eski kopyaları ve bir zamanlar var olabilecek kaynakları kayboldu veya yok edildi. Şu anda 90 sayfalık olan bu eserin ancak 16'sı Danimarka'ya gittikten sonra kayboldu. Şiirsel Edda, yıllar boyunca başka şiirler eklendiğinden Codex Regius'tan biraz farklılaşmıştır. Bugün pek çok kişi, en eski Kralın Kitabı, Şiirsel Edda'nın Codex Regius'unu; Snorri'nin Edda'sının bir kopyasını içeren ve 14. yüzyılın ilk yarısına tarihlenen, farklı bir cilt olan Codex Regius'tan ayrıştırmanın önemli olduğunu söylemektedir. Herhangi bir modern Şiirsel Edda'nın içeriği yazarına göre değişir ve tabi olunur.

Şiirsel Edda'nın İçeriği (Codex Regius)

Mitolojik Şiirleri:

• Völuspá – Kahin Kadının Kehanetleri
• Hávamál – Yüce Odin'in Sözleri
• Vafþrúðnismál - Vafthrúdnir'in Deyişleri
• Grímnismál - Grimnir'in Deyişleri
• Skírnismál - Skírnir'in Deyişleri
• Hárbarðsljóð - Hárbard'ın Şiiri
• Hymiskviða - Hymir'in Şiiri
• Lokasenna - Loki'nin Atışması
• Þrymskviða - Thrym'in Şiiri
• Völundarkviða - Völund'ün Şiiri
• Alvíssmál - Bilge Kişinin Konuşması

Kahramanlık Şiirleri:

Helgi'nın Şiirleri – Three lays of Helgi

• Helgakviða Hundingsbana I veya Völsungakviða
• Helgakviða Hjörvarðssonar - Helgi Hjörvardsson'nın Şiiri
• Helgakviða Hundingsbana II veya in forna [Eski zamanlarda] Völsungakviða
• Frá dauða Sinfjötla [Sinfjötla'nın Ölümünden] - Kısa bir nesir metni.
• Grípisspá - Grípir'in Kehaneti, Grípir Kehaneti
• Reginsmál - Regin'in Deyişleri
• Fáfnismál - Fáfnir'in Deyişleri
• Sigrdrífumál - Sigrdrífa'nın Deyişleri
• Brot af Sigurðarkviðu - Sigurd Şiirinin bir parçası
• Guðrúnarkviða I - Gudrún'un Şiiri 1
• Sigurðarkviða hin skamma - Sigurd'un Kısa Şiiri
• Helreið Brynhildar - Brynhild'in Hel'e Yürüyüşü
• Dráp Niflunga - Niflungların Öldürülmesi
• Guðrúnarkviða II - Gudrún'un Şiiri 2
• Guðrúnarkviða III - Gudrún'un Şiiri 3
• Oddrúnargrátr - Oddrún'un Ağıtı
• Atlakviða - Atli'nin Şiiri
• Atlamál hin groenlenzku - Atli'nin Grönland Şiiri
• The Jörmunrekkr'in Şiirleri
• Guðrúnarhvöt - Gudrún'un Kışkırtması
• Hamðismál - Hamdir'in Şiiri

Codex Regıus'ta Bulunmayan Şiirler

• Baldrs draumar - Baldr'ın Düşleri
• Gróttasöngr - Grotti'nin Şarkısı
• Rígsþula - Ríg'in Şiiri
• Hyndluljóð - Hyndla'nın Şiiri
• Völuspá – Kahin Kadının Kısa Kehanetleri
• Svipdagsmál - Svipdag'ın Sözleri
• Grógaldr - Gróa'nın Büyüsü
• Fjölsvinnsmál - Fjölsvid'in Şiiri
• Hrafnagaldr Óðins - Odin'in Kuzgunu'nun Şarkısı

Şiirsel Edda'nın Şiiri

En önemli mitolojik şiirlerden biri, Odin'in Yggdrasill ağacından, kendini kurban ederek runik yazısını nasıl elde ettiğini açıkladığı Hávamál'dır. Çevirisini Olive Bray'ın yaptığı 137 ve 138 numaralı kıt'alar şu şekildedir:

I trow I hung on that windy Tree

nine whole days and nights,

stabbed with a spear, offered to Odin,

myself to mine own self given,

high on that Tree of which none hath heard

from what roots it rises to heaven.

None refreshed me ever with food or drink,

I peered right down in the deep;

crying aloud I lifted the Runes

then back I fell from thence.

Cermen Tarihinin Muhafazası

Şiirsel Edda'nın Codex Regius'unun korunması büyük şanstı. Pagan el yazmalarının genel olarak yok edilmesi, Avrupa'da 18. yüzyılda meydana geldi. Buna ilavaten, 1728'de Kopenhag'daki Büyük Yangın [Copenhagen Fire of 1728], Kopenhang Üniversitesi kütüphanesinde bulunan 35.000'den fazla kitap ve oldukça geniş bir tarihi belge koleksiyonu da dahil olmak üzere trajik bir şekilde şehrin en az üçte birini yaktı.

Bugün Edda'lar, eski Cermen tarihinin bir anahtarıdır. Çok geniş bir mitoloji kaynağı olan Edda'lar, insanlar, tanrılar ve doğa arasındaki yakın ilişkileri ve bu inançlara dayanan derin saygıyı ortaya koymaktadır. Bu özellikle İzlanda Pagan inanışının yeniden canlandırması açısından değerlidir. İlaveten Edda'ların dünya çapındaki İskandinav çalışmaları için kaynak olarak kullanımı, onların skolastik ayırıcılığını göstermektedir. Hem Prose Edda (Nesir Edda) hem de Elder Edda'nın (Yaşlı Edda veya Şiirsel Edda) şiirsel sayfalarındaki tarihi elinde tutan ve İzlandalıların kıymetli miraslarını hatırlama ve koruma konusundaki kararlılığının bir kanıtı olan ulusal değerleridir.